SPKn m. 24’de düzenlenen ayrılma hakkı genel anlamda azınlık pay sahiplerini korumaya yönelik özel nitelikte bir hükümdür. Anonim ortaklıklarda çoğunlukça alınan önemli kararlara karşı olan ve değiştirme gücü bulunmayan azınlık pay sahiplerine tanınan bu ayrılma hakkı aynı zamanda çoğunluğun yararına da hizmet etmektedir.
Ayrılma hakkı şirketin iflâs veya infisahına sebep olmaksızın yalnızca pay sahibinin anonim ortaklıktan ayrılmasıdır. SPKn m. 24 özelinde ise ayrılma hakkı, SPKn m. 23’de sayılan ve kanunla sınırlı olmayan önemli nitelikteki işlemlere karşı olan pay sahiplerinin paylarını Kurul’ca belirlenecek olan adil bir bedel üzerinden ortaklığa satma hakkıdır.
Ayrılma hakkı ayrıca çoğunluk pay sahiplerinin şirketi gerektiği gibi yönetememe veya kötü yönetme durumlarına karşı bir kontrol mekanizması olarak da düşünülebilir. SPKn m. 24’ün özel hüküm niteliği sebebiyle sadece halka açık anonim ortaklıklarda uygulanacaktır.
Yeni düzenlemede önemli nitelikteki işlemler adı altında sayılan işlemlerin oldukça sadeleştirildiği görülmekle birlikte, ortaklığın niteliği göz önünde bulundurularak farklı usullerin belirlenmesine ilişkin yetki ise Sermaye Piyasası Kurulu’na bırakılmıştır. Ayrıca ayrılma hakkını kullanacak olan pay sahibine ödenecek miktarın belirlenmesinde adil olunması hususundaki usul ve esasların belirlenmesi de yine SPK’ya bırakılmıştır. Değişiklikle beraber kanunda ayrılma hakkının hangi anda sahip olunan paylarda kullanılabileceğine açıklık getirilmiştir.
SPKn 24. maddesinde, yine aynı kanunun 23. maddesinde belirtilen önemli nitelikteki işlemler hakkında genel kurul toplantısına katılarak olumsuz oy veren ve bunu ilgili tutanağa kaydettiren pay sahiplerinin paylarını halka açık ortaklığa satmak suretiyle ortaklıktan ayrılma hakkı düzenlenmiştir. Kısaca pay sahiplerinin ayrılma haklarının bulunması için; şirket halka açık olmalı, bu halka açık şirketin genel kurulunda önemli nitelikte işlemler sınıfına giren bir karar olmalı, pay sahibi bu karara muhalefet ederek muhalefetini tutanağa işletmiş olmalıdır.
SPKn 23. maddede belirtilen önemli nitelikteki işlemler ise şunlardır; “Halka açık ortaklıkların birleşme, bölünme işlemlerine taraf olması, tür değiştirmesi, imtiyaz öngörmesi veya mevcut imtiyazların kapsam veya konusunu değiştirmesi gibi yatırımcıların yatırım kararlarının değişmesine yol açacak ortaklığın yapısına ilişkin temel işlemler bu Kanunun uygulanmasında önemli nitelikte işlem sayılır.” Görüldüğü gibi önemli nitelikteki işlemler kanununda örnekleme yoluyla sayılmıştır ve kanunla sınırlı değildir.
Ayrılma hakkının kullanılmasının en temel sonucu pay sahibinin pay sahipliği sıfatının sona ermesi olmakla beraber bu hakkın kısmen kullanılamayacağı açıklanmıştır. Bu husus yeni tebliğde 12. maddenin 4. fıkrasında yer almaktadır. Yine aynı tebliğe atıf yapılarak ayrılma hakkının kullanılmasında genel kurul kararını izleyen en fazla 6 iş günü içinde başlanması gerektiği hususu yeni düzenlemede; “Ayrılma hakkının kullandırılması genel kurul tarihinden itibaren en geç altı iş günü içinde başlar. Ayrılma hakkının kullanım süresi başlangıç tarihinden itibaren on iş günüdür” şeklinde olup, ayrılma hakkının aracı kurum vasıtasıyla kullandırılması zorunluluğu ise yeni düzenlemede yine 12. maddede “Ayrılma hakkının aracı kurum vasıtasıyla kullandırılması zorunludur. Payları borsada işlem görmeyen ortaklıkların aracı kurum kullanma zorunluluğuna talep üzerine Kurulca muafiyet verilebilir” şeklindedir.
